De originaliteit en het belang van de collecties van het Hospitaal liggen vervat in hun variatie en kwaliteit. Ze illustreren talrijke domeinen van de geschiedenis van kunst en wetenschappen. Bovendien zijn ze in situ gebleven, waardoor ze opnieuw de sfeer van weleer oproepen en tegelijk een eigen leven creëren voor dit oord waar de tijd schijnbaar stil is blijven staan. We kunnen heel wat banden aanwijzen tussen de vandaag tentoongestelde objecten en het dagelijks leven of de grote gebeurtenissen zoals de mannen en vrouwen die de geschiedenis van dit Hospitaal “gemaakt” en geschreven hebben, ze hebben beleefd.
De kunstcollecties omvatten verscheidene duizenden objecten. We hebben het dan over gotische en renaissancemeubelen, maar ook over Naamse meubelen of lambriseringen uit de barok en Régence. De credenskasten en de koffer-banken vormen een uniek ensemble in België.
De schilderijen op hout of doek (van de15e tot de 20e eeuw) zijn kwaliteitswerken. Daaronder de Allegorie op het kloosterleven, een buitengewoon, anoniem werk uit de xvie eeuw of de cyclus van veertien doeken voor de refter van de zusters evenals de Heilige Maagd met kind in de Bisschopskamer, waar voorname gasten op doorreis in het Gasthuis logeerden. Evenmin mag hier een opmerkelijk schilderij onvermeld blijven, nl. Christus met borsten ook De bewening van Christus door de heilige vrouwen genoemd. Dit werk werd herontdekt tijdens de voorbereiding van de tentoonstelling over “Besloten hofjes van de ziel”. Ook de beeldhouwkunst blijft niet in achterwege met een Heilige Maagd met kind (14e eeuw) en een Piëta uit de 15e eeuw.
De schat aan burgerlijk en religieus edelsmeedwerk, een veertigtal meesterstukken, versterkt nog het belang van de collecties. En dan spreken we nog niet over textiel, kant, koper, tin, keramiek en porselein of kristal. e.
Eveneens interessant is de manier waarop de collectie tot stand gekomen is. Het gaat vaak om objecten die de families schonken bij de intrede van hun dochters die zich ten dienste wilden stellen van God en de zieken. Soms schonken priorinnen uit rijke families aan het Gasthuis een deel van hun meubelpatrimonium of bestelden schilderijen naar gerenommeerde meesters en waardevol edelsmeedwerk. Die collecties vormen een buitengewoon getuigenis, een schitterende illustratie van het leven in de congregatie die het Hospitaal van Lessines bijna 750 jaar lang bewoonde.
